10+10: Андрэй Жвалеўскі і Яўгенія Пастэрнак

Андрэй Жвалеўскі і Яўгенія Пастэрнак 

спецыяльна для спецпраекта фестываля "10+10"

Цагліна перапоны

 

– Дзядуля, дарагі, з юбілеем! – Мінск кінуўся на шыю дзядулі, ледзь не збіўшы яго з ног.

Вавілон пахіснуўся, але выстаяў.

– Вечна ты заране віншуеш, – прабурчаў ён.

Мінск страсянуў галавой, і ў яго з валасоў пасыпалася канфеці.

– Ты што, з Каляд не прычэсваўся? – спытаў Вавілон і акуратна строс з беласнежнай кашулі рознакаляровыя блішчынкі.

– Пасля першых прычэсваўся, а пасля другіх... не памятаю.

Мінск палез у заплечнік, і на стале з’явіўся старэнькі ноўтбук, раздрукоўкі авіябілетаў, фірмовы бутэрброд мясцовай авіякампаніі і часопіс «On air».

– Добры часопіс, – сказаў Мінск. – Хочаш, пакіну пачытаць?

Вавілон закаціў вочы.

– Табе тысяча гадоў... – уздыхнуў ён.

– Ой, дзед, не пачынай, – засмяяўся Мінск і хутка запіхаў у заплечнік шкарпэткі з аленямі, якія недарэчы вываліліся на стол.

– Стакгольм падарыў, – радасна сказаў Мінск, – мы з Вільняй на мінулым тыдні ў яго па возеры на каньках насіліся, дык Вільня, уяві ...

Вавілон засмяяўся.

– Сыдзі з вачэй маіх, дай апрануцца, – сказаў ён. – Знайшоў сабе кампанію... Вільня... Паглядзі на Маскву, паглядзі, чаго яна дабілася, вы ж з ёй амаль аднагодкі...

Мінск ўздыхнуў.

– Ну і дзе яна, твая Масква? – спытаў ён.

– Хутка будзе, – упэўнена сказаў Вавілон.

– Ага, – жыццярадасна пацвердзіў Мінск. – Гадзін праз шэсць. Дарэчы! Падаруначак!

І ён вывудзіў з бяздоннага заплечніка пухнаты шалік.

– Цудоўна, – прабурчаў Вавілон. – Цёплы шалік – гэта тое, што мне жыццёва неабходна ...

– Тут арнамент! – не здаваўся госць. – З танчыкамі і з васількамі! Сам вязаў.

Гэтая гутарка быў перапынена з’яўленнем шумнай парачкі – Рым у абдымку са смяшлівай Венецыяй.

– Здароў, дзед! – сказаў чарнявы прыгажун. – З днём нараджэння, ўсё такое!

– Рома! – строга перапыніў яго Вавілон. – Ты не пазнаёміш мяне з дамай?

– І падарунак! – улез Мінск. – Ты чаго дзеду падорыш?

– Падарунак? – Рым на секунду разгубіўся, але тут жа падштурхнуў наперад даму. – Дык гэта і ёсць падарунак! Знаёмся, дзед, Фларэнцыя!

– Венецыя! – пакрыўдзілася спадарожніца.

– Тым болей, – кіўнуў Рым.

Унукі павалілі адзін за адным. Дзяўчынкі Атава з Канберай адразу занурыліся ў кут і пачалі там шаптацца. Іх падарункі – магніцік з грызлі і магніцік з каалай – гаспадар дома адразу прыляпіў да халадзільніка. Роўна ў пяць, калі і было прызначана, з’явіўся Лондан, уручыў парасон (які склаў выдатны камплект з мінскім шалікам) і сеў піць гарбату. Дзверы грукалі, гарады з’яўляліся адзін за адным, гара падарункаў расла. Мінск кідаўся насустрач кожнаму, трос руку, усаджваў за стол і быў сама ветлівасць.

Апошнімі з’явіліся Піцер і Масква. Санкт-Пецярбург доўга і літаратурна тлумачыў, што ў яго былі разведзеныя масты, а не варта выхаванаму гораду з’яўляцца на людзях з разведзенымі мастамі. Масква абмежавалася кароткім «Ленінградка стаяла» і злосна пакасілася на Піцер, як быццам ён і быў прычынай затрымкі.

Затое і падарункі яны прынеслі самыя эфектныя. Пецярбург ўзняў перад дзядулем Вавілонам грыфона, які, калі ўважліва на яго паглядзець, граў класічную музыку – у строгай адпаведнасці з настроем таго, хто глядзіць. Масква ўручыла шапку Манамаха.

– Выдатная копія! – ухваліў Вашынгтон.

– Сам ты копія, – агрызнулася Масква. – Дакладней, пародыя.

Вашынгтон пачырванеў. Мінск падскочыў да даўніх супернікаў і расцягнуў іх па розныя бакі стала.

– Тост! – закрычаў ён. – За дзядулю, які ў сваіх пяць тысяч выглядае гадоў на дзвесце, не больш!

– Тост справа святая, – падтрымаў Дублін, хапаючы чарку. – За дзеда да дна!

Паступова свята увайшоў у традыцыйнае рэчышча. Піцер частаваў бялявую Хельсінкі чымсьці празрыстым з графіна. Мадрыд і Буэнас-Айрэс напераменку то сварыліся, то пілі на брудэршафт. Рыа танчыла. Токіа нягучна граў на нейкім дзіўным інструменце. Рэйк’явік драмаў. Скоп’е падыходзіў да кожнага і доўга тлумачыў, хто ён такі.

– Весяліцеся, значыць! – голасна данеслася ад дзвярэй.

Усе разам павярнуліся на голас. Весялосць звяла. Ля ўваходу стаяў здаравяк з сінюшным тварам і непрыемным позіркам. У валасах у яго заблыталіся водарасці.

– А я таксама да дзядулі! – сказаў той, што спазніўся, і накіраваўся да Вавілона.

– Хто гэта? – шэптам спытала Атава ў Бярліна.

– Халідакіян, – буркнуў той.

– Дзякуй, – ветліва ўсміхнулася Атава і павярнулася да Пекіна. – Вы не скажаце, хто гэта такі, калі ласка?

– Калі ласка, – адказаў такі ж ветлівай усмешкай Пекін. – Гэта сталіца Атланціды. Мы думалі, ён патануў.

– Не патануў! – раўнуў здаравяк. – Гэта значыць патануў, але выплыў. І ў мяне дзядулю Ваве таксама ёсць падаруначак.

Халідакіян вывудзіў з торбы на плячы здаравенную цагліну і грымнуў ёю перад Вавілонам.

– Ой, – піснула Рыга.

Астатнія ўтаропіліся ў дарыльшчыка. Вавілон збялеў, пачырванеў, стаў шэрым, сарваў з сябе сурвэтку, адкінуў яе і выйшаў.

– Ну хіба можна так! – абурыўся Мінск, кідаючыся ўслед за старым.

Атава адлавіла чарговага госця (дакладней, госцю) і паспрабавала высветліць у яе, што за падарунак прынёс Халідакіян, і чаму гэта так страшна.

– Я сама не ў курсе, – прашаптала ў адказ госця. – Я тут новенькая. Дарэчы, мяне завуць Бразіліа...

– Гэта першая цагліна, – хмурна растлумачыў Сеул, – з падставы Вавілонскай вежы. Дзеду ён як нож у сэрца...

А ў гэты час Мінск спрабаваў вывудзіць дзядулю з кабінета. Ён сядзеў пад дзвярыма і ныў:
– Дзядуля, ну што ты, на самай справе? Пяць тысяч гадоў прайшло, ужо ўсё забыліся даўно. Ну не парся, дзядуля. Усе мы калісь касячылі, ты ж сам казаў, што трэба проста сабрацца і жыць далей.

За дзвярыма кабінета было ціха. Мінск уздыхнуў.

– Ну давай з іншага боку паглядзім, – сказаў ён. – Ну гэта ж класна атрымалася, што мы ўсе розныя. Затое якія мовы прыгожыя. Хто чырыкае, хто рыкае, хто скуголіць. Ты сам паслухай, якая разнастайнасць!

З банкетнай залы тым часам на самай справе раздавалася моўнае рознагалоссе. Вельмі гучнае рознагалоссе.

– Дзядуля, ну што за розніца, на якой мове лаяцца? На розных нават весялей.

Дзверы кабінета рыўком адчыніліся, і Мінск кулём ўляцеў ўнутр. Вавілон быў змрочны. У яго дрыжалі вусны.

– Дзякуй, што ўпусціў, – пракрахтаў Мінск, паднімаючыся на ногі.

Вавілон глянуў на яго спадылба і не змог утрымацца ад усмешкі.

Мінск стаяў перад ім у вышыванцы, на руцэ ў яго матляўся бранзалет з паганскім абярэгам, на шыі віднеўся крыжык, у вуху магендавід.

– Да каго ты падобны? – стомлена спытаў Вавілон.

– Да цябе, дзядуля, – горда сказаў Мінск. – І калі табе захочацца баршчу з мацой або посных дранікаў з салам, то ты толькі свісні. На любой мове, дарэчы. Пойдзем да гасцей, няёмка.

А ў зале ўжо было ціха.

Рым і Венецыя цалаваліся, Туніс, Луанда і Йоханэсбург спрачаліся пра штосьці сваё, Масква бесперапынна нешта страчыла на ноўтбуку, ціхенька цягаючы семкі з кішэні дарагога норкавага футра. Тбілісі з Талінам спявалі доўгія працяглыя песні, Афіны танчыла.

– Мы дамовімся, дзед, – паабяцаў Мінск.

– Дзе цагліна? – змрочна спытаўся Вавілон.

– Ай, дзядуля, не пытайся. Ты ж мяне ведаеш, партызанскі край, бязмежная дрыгва... А калі што – дык гэта не я. І цагліны ўвогуле не было.

Стары стомлены Вавілон з удзячнасцю абняў ўнука і прамакнуў вочы пухнатым шалікам ў танчыкі і васількі. Уважліва прыгледзеўся да ўзора.

– Пачакай, – здзівіўся Вавілон, – а паўмесяц ты навошта сюды прыплёў? І Інь з Янам?

– Ну, – няпэўна адказаў Мінск, – мала што... А цяпер тост! За дружбу народаў! І дайце хто-небудзь посуд сталіцы Атланціды!

 

пераклад Маргарыты Латышкевіч