10+10: Аляксандр Паршанкоў

Аляксандр Паршанкоў 

пераможца спецпраекта фестываля "10+10"

Наш горад?

На беразе ракі, што паўзла праз горад, стаяў чалавек і пляваў у ваду. Не, ён не саромеўся, бо было цёмна і амаль нікога побач. А чаму ён прыходзіў сюды, на Свіслач, дыхаў начным гаркаватым паветрам і некалькі дзён рабіў сваю справу? Ніхто з сонных прахожых, што выпадкова бачыў яго ля вады, адказу не ведаў. Яны лічылі яго вар’ятам. Можа, і правільна?

Але быў яшчэ адзін чалавек, ён ведаў адказ, і кожны дзень стаяў ў цемры і глядзеў, як маленькая фігурка нібыта помсціла вадзе.

Ноччу Мінск зусім не такі, як удзень, і нічога дзіўнага няма, што знаходзяцца ў нашым мегаполісе людзі, якія, быццам бы, адначасова жывуць у розных гарадах. Увогуле, жыхары, што не выходзяць пасля заходу сонца са сваіх вялікіх і малых дамоў, і не ведаюць Мінска. А ахвотнікі  спаць да поўдня? Атрымоўваецца, што калі ты ідзеш па вуліцы, нават і нельга зразумець, хто тупае насустрач. З якога яны Мінска? Аднак мы звычайна пра гэта і не задумваемся, пралятаючы па асфальце, спяшаючыся хутчэй данесці сябе да дома. Мы бачым, але не назіраем, нягледзячы на тое, што апошняе – вельмі захапляльны працэс.

Асабліва цікава глядзець на студэнтаў, якія па традыцыі яшчэ з дваццатых гадоў мінулага стагоддзя злятаюцца, заплываюць, запаўзаюць у сталіцу з гарадоў, вёсак, хутароў. Такі студэнт увогуле пярэварацень. Тут, у Мінску, у яго некалькі жыццяў, і на радзіме адно, ці дзесяць, калі здольнасці дазваляюць. І кожны студыёзус – сам, як цэлы горад. Не, канечне, і звычайны чалавек таксама горад, ну там, ці вёсачка, але студэнты – асабліва. Таму здзіўляцца, што яны сябе паводзяць часам, як вар’яты, не трэба. Вось пакуль мы вядзем размову, на Свіслачы, магчыма, адзін усё стаіць і плюе. Так, канечне, ён студэнт! Ці вы думалі, што, напрыклад, нейкі барадаты, вусаты, зморшчаны, як разынка, ад уласнага гумару прафесар амаль ноччу забруджвае раку? Не, памылка.

Студэнт ад студэнта, канечне, адрозніваецца. Гэта кожны ведае. А што ў іх аднолькавага? Звычайная трыяда патрэбаў (хіба што не па Маслоу): есці, спаць, есці? Напэўна так, плюс альтэрнатыўныя варыянты: есці, есці, есці, ці спаць, спаць, спаць! Ох, студэнцікі!

Працягнем. Кожны чалавек – горад. Не, ну адразу не заўважыш, канечне. Але іншы раз, напрыклад, у цягніку сустракаеш пасажыра, які фізічна менш чым на трох крэслах сядзець не можа, гара, а не жывая істота. Вось тут адразу разумееш, што побач чалавек-горад.

Аднак не толькі тыя, хто важаць пудоў пад дзесяць, маюць гонар утрымліваць у сабе цэлае паселішча. Ідзе побач дама, ну такая ўжо, што не выдумаеш, у нейкіх фіялетавых штанах, валасы зялёныя, абцасы, як ножка бакала. І што – адразу бачыш: Парыж!

Ёсць і самотныя нейкія мястэчкі, з адным жыхаром. Ну такія ўсе ведаюць – заходзіш у пераход падземны, а там на жалейцы нехта грае, і, як ні зойдзеш, адну і тую ж мелодыю, кожны дзень адно і тое ж! Вось вам і такі горад.

І нарэшце, ёсць людзі, што носяць у сабе Мінск. Вы іх адразу пазнаеце – на іх так і напісана літарамі – “МІНСК”. Сапраўдныя патрыёты, прадзіраюцца праз натоўп “галасуй за Пуціна”, “USA”, “Не – смяротнаму пакаранню!” Чытаем такіх людзей, быццам кнігу. Глядзіш, і ўсё адразу зразумела, хто – “гаспадар лазні”, а хто – “МІНСК”.

На рацэ пакуль плююць. Можна было б пасвяціць ліхтарыкам і пачытаць, што напісана на майках у гэтых вар’ятаў. Аднак лепш пайсці ў горад. Навошта спускацца да ракі, нешта чытаць, глядзець на словы і спрабаваць зразумець, якія гарады сышліся на цішотках гэтых студэнтаў-небаракаў.

Не, пойдзем па нашым горадзе, цёмным, памёрлым. Святла мала. Ноч. Далёка за поўнач.

Даўно-даўно сышлі прыбіральшчыкі, якія, апрануўшыся ў свае аранжавыя касцюмы, разбраліся па вуліцах. Яны змялі смецце, як час змятае жыццё з кнігі памяці. Цяпер, калі памяць, у выглядзе гэтага бруднага пылу звалілася ў сметніцу, усё пачнецца зноў. Горад не спіць – ён маўкліва думае пра сваю будучыню і мінулае – тое, што змялі прыбіральшчыкі. Ён застаўся голы без людзей, без адзення. Усё бачна, нарэшце. Прэч, прэч адсюль хутчэй.

Сонца нябачна ўварвалася ў “Краіну Прыказак”. Занялі свае месцы на сцэне людзі, бо нехта пляснуў у далоні, гадзіннік хмыкнуў, горад загудзеў і прачнуўся. Мы ўсе жывем тут, у “Краіне Прыказак”. Ідзем побач з зікуратамі трыццатых гадоў, паўзем па падземных дарогах, цягнемся ў транспарце. І не заўважаем, што побач.

Вось змяняецца колер дамоў. Сіні будынак стаў жоўтым, чырвоны слуп – чорным. Ніхто не бачыць, як мы нешта страчваем. А потым мяняецца жыццё: забываюцца людзі, назвы. Мы перавальваемся праз эпохі і моўчкі, пад жалейку (памятаеце таго самага самотнага чалавека?) знікаем з плана горада. Бо Наш Горад нам не належыць.

Прыгожы, любімы, светлы – такі, як горад дзесьці ў Рабле, ці як з карціны Брэйгеля “Фламандскія прыказкі”. Мы не заўважаем, што ён ператвараецца у нейкую невядомую, зусім незразумелую рагатую пачвару.

Наш Горад… 

Трэба яшчэ нешта сказаць пра Мінск. Мы жывём у сусвеце, які не зусім можам зразумець. Сімбалы, якія трапляюцца выпадкова, у сістэму не выбудоўваюцца, а толькі заблытваюць. Сталіца патрапіла у фантастычную вандроўку, у віхурчыкі мора. Горад плыве-плыве, сярод прыгожых берагоў і сярод разбураных старажытных будынкаў, затаптанай памяці. То трыўмфуе, то смуткуе з-за пахавання таварыша. І я не прыдумваю і не спекулюю на славутым імені, калі заводжу размову пра “Краіну Прыказак”.

Вы і самі, напэўна, усё бачыце. Прыгледзьцеся і побач з паркам Горкага, на беразе Свіслачы, якая забруджана пляўкамі вар’ятаў студэнтаў і смеццем, здаецца, самім горадам, вы ўбачыце Вавілонскую вежу, якая драконам вырываецца з-пад асфальта і прагна цягнецца да неба, убіраючы ў сябе Наш Горад… 

А той жыхар краіны Брэйгеля, што стаіць ля ракі і плюе?

Ды ён прайграў у спрэчцы!