10+10: Стэфан Корф

Стэфан Корф

пераможца спецпраекта фестываля "10+10"

 

 

Армагедон па-снежаньску

 

— Снег. Сёлета яго было няшмат – глабальнае пацяпленне. З кожным годам людзі паляць больш і больш вугалю, газы, бензіну, дрэваў. З кожным годам аб’ёмы дыму, што ляціць у атмасферу, павялічваецца са страшэннай хуткасцю. Дый што казаць – паглядзі на зямлю з космасу – адныя шэрыя хмары. Але, ведаеш, я лічу інакш. Глабальнае пацяпленне – лухта дзеля грантаў! Насамрэч снегу мала, таму што яго прыбіраюць. Як толькі выпаў – давай з лапатамі ды трактарамі яго паласаваць, звозіць у горы, плавіць. І агульны яго абʼём памяншаецца з кожным годам. А адкуль жа снегу ўзяцца ў горадзе, калі яго дэпарціравалі цягам апошніх гадоў? А з-за мяжы – віза патрэбная... Вось так і жывём!

 

— Зямка, ведаеш што?

 

— Што?

 

— Кідай філасофію сваю — нам яшчэ паў-Мінска белым пакрыць трэба. А ты паліш. Рыдлёўку ў рукі — і давай раскідваць! Шатан цябе пакусаў, ці што...

 

 

Мікола ехаў на працу аўтобусам, пакінуўшы машыну ля хаты. Трэба час ад часу нагадваць сабе, колькі каштуе талончык, як пахнуць памяранцавыя парэнчы, ды дзе цяплей – ля батарэі ці рухавіка. Раніца выдалася светлай, нягледзячы на спробы бязлікага голасу мапы Беларусі. Ён пераконваў і пераконваў з рэкламнага экрану, што надворʼе дрэннае, воблачнасць, няма сонейка, што паўсюль – мокры снег з цёмнай безвыходнасцю. Але прырода вырашыла інакш.

 

Праз адтуліну ў ледзяным вітражы, якую мужчына праскроб швом пальчаткі, сонейка прабівалася да сонных людзей. Дарэчы, шкло грамадскага транспарта напрыканцы снежня нагадвае альняніну вучня: узоры ды арнаменты замярзаюць сярдэчкамі, надпісы «тут быў %юзэр_нэйм%» перакрываюцца рысамі і тэлефонамі, а ледзяныя мазкі накладваюцца адзін на аднаго.

 

— Што за нявыхаваная моладзь пайшла!

 

Па аўтобусу хадзіў шэры чалавек. Шэры ён быў знешне – паліто, што раней было чорным ці белым (зараз не зразумееш); капялюш з воўны; стары твар без вусоў, барады, барадавак ці яшчэ чаго, за што магчыма зачапіцца; самы танны кіёк з дрэва. Але шэры ён быў і ўнутры – хата, праца, хата, тэлевізар, грамадская думка...

 

— Вось раней час які быў... Хочаш — працуй! Хочаш — адпачывай! Маладыя месца заўсёды саступалі старым... А зараз... — зайшоў шэры на чарговае кола.

 

Мікола павялічыў гучнасць музыкі ў навушніках. Тук-тук-клац – стукаў кіёк па падлозе.

 

— А якія ж зараз кошты! – бурчэў шэры. —Тытунь даражэе і даражэе. Хутка ніякіх грошай не хопіць простаму, беднаму чалавеку.

 

Ён выцягнуў з кішэні пачку танных папяросаў, якія робяцца не проста з адходаў добрага тытуню, а амаль з пылу. «У салоне не курыць! Міліцыю паклічу!» — абурылася радыё.

 

— І паліць забараняюць. Хутка нічога нельга будзе. Што за час... – шэры чалавек паштурхаў Міколу. – Ох стаміўся я... Хлопча, саступі месца старому?

 

— Га? – хлапец выцягнуў навушнік.

 

— Чаго ты соваеш гэтую дрэнь у вушы? Так можа і хвароба здарыцца... Месца саступі, кажу. Ці то аглух ад сваёй музыкі?

 

Раніца – дрэнны час для сварак. Не тое, каб у іншы час хацелася пакрычаць, але наперадзе дзень. Сапсаваць настрой на працу і вечар – не вельмі добрая ідэя. Ды і месцаў вольных было дастаткова. Мікола перасеў насупраць захопніка крэслаў.

 

— І дзірку прасвідраваў тут, – бубніў шэры. – Так і аслепнуць можна. Не, каб сонца схавалася за хмарамі. Грошай не хапае ў дзяржаве, каб затаніраваць вокны ў аўтобусах...

 

Са старой ільняной торбы чалавек выцягнуў першую не шэрую рэч – лапаць жаўтавата-саламянага колеру. Частка яго не была даплецена, таму следам вылез кавалак лазы.

 

— Хлопча, патрымай. Эх, хлуд нейкі дрэнны прадалі – ламаецца. Гэтыя гандляры сушаць яго няправільна, колер прыгожы надаюць... Цьфу на іх... Толькі пра грошы і думаюць. Як ты трымаеш? Аддай сюды. Што за моладзь пайшла...

 

Настрой быў сапсаваны. Усё сусед вінаваты, што падпёр міколаву машыну раніцой. Сонейка раздражняльна свяціла ў вока. Калёсы мясілі шэрую кашу.

 

 

— Слухай, Комка, а калі сказаць, што Малінаўка выйграла ў латарэю? Чаму людзі могуць удзельнічаць у лахатронах, а раёны з безліччу тых жа чалавечкаў – не? Вось уяві – абвясцілі новы тыраж, усе, ад Каменнай Горкі да Шабаноў набылі білеты. А мы ўзялі і выцягнулі нумарок. Радасць, фанфары, апладысменты! Людзі крычаць, машыны бібікаюць... А я... А мы кланяемся і абацяем у наступным годзе ізноў паўтарыць. Як табе? Мне здаецца цікава...

 

— Зямка... Ты гэта мінулай зімой пра Серабранку казаў. Паўтарыў вось...

 

— Ну так не можа адзін і той жа ча... раён перамагаць. Трэба змяняць пераможцу, не?

 

— Не пройдзе. Хапай вядро і закідвай снег назад у хмару!

 

 

Дзень для Альберта выдаўся незвычайны: тры рублёвыя манеты, пяць па пяць капеек і адзін еўра з Ватыкану. Зімою працы было больш – людзі з ахвотай развітваліся з грашыма. Хтосьці не хацеў нагінацца да бруду, нехта лічыў страчаныя манеты не вартымі таго, а камусьці проста не хапала часу. Усё было на руку Альберту.

 

Месца ля кававага кіёску вельмі прыбытковае. Людзі набываюць маленькія папяровыя стаканчыкі з вялікага, пластмасава-жалезнага. Пʼюць каву, гарбату, какаву, паляць. Не, Альберт не злодзей, ён – прадстаўнік даўняга і амаль зніклага народу. Са зʼяўленнем пластыкавых картак, банкаў, ламбардаў ды гарадоў усё складаней знаходзіць скарбы. Людзі не хаваюць гаршчкі з манетамі, не закапваюць каштоўны метал, не малююць таямнічых мапаў. Апошняе золата Альберт перахаваў з гадоў дваццаць таму. А зараз... Ані на кій не хапае, ані на новы літы пояс. Ходзіць у абносках.

 

Мікола выйшаў на палільню. Праца не ішла, увесь час цягнула накрычаць на кагосьці, пасварыцца. Кубак какавы і некалькі хвілін на свежым паветры, перапынак. Можа, пасля гэтага літары паскачуць па экране, а людзі стануць больш ветлівыя?

 

Ён паставіў кубак на заснежаную лаўку. Рукі сталі мацаць кішэні: штаны, кашуля, куртка. Запальнічак не было.

 

— Забыўся! – пабег назад у будынак Мікола.

 

Калі нешта пакінулі на зямлі, гэта нельга чапаць. Калі прысыпалі, напрыклад, зямлёй – гэта схавалі. Зімою замест зямлі падыдзе і снег. А снегу сёння на паўночным захадзе было зашмат. Альберт пачакаў паўхвіліны і схапіў кубачак, які добра замяло. Салодкая какава з цынамонам. Гарачая. Самае тое на марозе. Ён зрабіў некалькі глыткоў. Ежу вельмі рэдка губляюць ці хаваюць у скарб. Звычайна яе выкідаюць, але гэта трэба пакінуць іншым істотам, не Альберту. Толькі скарбы! Нажаль, яму дазволена хаваць іх, ахоўваць ды шукаць. Траціць на сябе, набываць за іх нешта... Немагчыма! Максімум – зʼесці ці зрабіць адзенне замест састарэлага з таго, што схавалі. А на медзяной дыеце не вельмі пражывеш. Эх, вось раней... А зараз... Іншы час...

 

Альберт чмыхнуў, спыніў сябе на паўдумцы. Чаму пачаў бубніць? Ён адпіў яшчэ какавы. Надта многа цукру, ад яго можна захварэць. Да і цынамон не вельмі карысны... Стоп! Альберт прыглядзеўся да напою. Звычайны карычневы колер, але... Ён скамячыў трохі белага снегу і кінуў у кубак. Можа, яму толькі падалося? Усплыў шэры шарык.

 

Да ведзьмы не хадзі – гэта вінаваты шатан. Шэры, пакрыўджаны, пануры. Але той, хто пакінуў кубак, быў у прыгожай памаранчавай кашулі... Нешта тут не так.

 

— Хлапцы, не бачылі маю какаву тут? — Мікола вярнуўся на палільню.

 

Да ведзьмы ўсё ж давядзецца схадзіць.

 

 

— Цераз плячо на флігель! – Зямка кінуў сняжок.

 

— Ад гадзінніка ў вакно! – падтрымаў сняжком Комка. – Давай па апошняму і працаваць.

 

— Чаму? Баішся прайграць?

 

— Не, Зямка... Колькі мы год з табой разам?

 

— Ну...

 

— А як часта мы гуляем у сняжкі?

 

— Кожны дзень?

 

— І ты мяркуеш, што з такім вопытам нехта з нас можа перамагчы? Мы жывём у снезе, будуем з яго, вывучаем. У нас нават па венах цячэ снег! Мы фізічна не можам не патрапіць сняжком у... Ва што заўгодна. Таму, па апошняму, Зямка. А то ратуша і так закіданая па самы дах. Уяві, што думаюць людзі? Паўтары гадзіны нехта бʼе ў сцены, вокны, балконы, калі навокал аніводнай гурбы. Яны ж з глузду зʼедуць. Табе патрэбны зварʼяцелыя людзі?

 

— Ад міліцыянта вунь у той жоўты ліхтар?

 

— Ад міліцыянта ў ліхтар.

 

Сапраўдныя ведзьмы даўно перабраліся ў горад. На вёсцы амаль не засталося працы. Трактарыста з запою вывесці, карову прываражыць, у курэй прыняць роды – нічога цікавага. Не, ёсць, канечне, «сапраўдныя» старыя, да якіх звычайна чарга стаіць. Яны жывуць у глыбокім лесе, у драўляных хатах, з процьмай сушаных зёлак ды частак жывёлаў пад столлю. Але гэта хутчэй шоў, атракцыён, а не сапраўднае чараўніцтва.

 

Адэля набыла падвал гады з два таму. Раней ніхто не чуў пра Зыбіцкую, не было столькі бараў, кавярняў ды шавермы. Толькі даўгія платы з дроту. Зараз вуліца змянілася, і замест невялічкай крамы з індыйскімі таварамі ў скляпеннях адкрылася піўнуха ў стылі лофт. Цагляныя сцены, мэбля з грубых паліраваных дошак, каваныя ланцугі ды дзверы (з гэтым дапамог адзін асілак, што жыве ў мінскім моры), льняныя падушкі. Ды некалькі разнастайных гатункаў піва. Нажаль, грошаў з варажбы хапіла на шэсць кранаў, але хутка, спадзявалася Адэля, яна набудзе яшчэ столькі ж.

 

Грукнулі дубовыя дзверы. У пакой зайшоў Мікола ў блакітным капелюшы і памаранчовай кашулі пад чорнай курткай. Ён спыніўся ля дошкі, дзе змяшчалася небагатае меню бара.

 

— Вам, можа, нешта падказаць? – перахапіла ініцыятыву Адэля.

 

Мікола завіс на імгненне, прыслухоўваючыся да сваіх жаданняў.

 

— Што ёсць не надта горкае? Стаўт які...

 

Адэля ведала амаль усё пра напоі ў бары. З чаго гатуюць, дзе, як доўга везлі, смак, горкасць, салодкасць, празрыстасць, цякучасць. Спадчынныя ведзьмы, урэшце, шмат чаго ведаюць. Яна стала пералічваць. Мужчыну не падабалася ўсё: то надта горкае, то не вельмі салодкае, то спецыі не тыя ў піве, то колер падобны да аналізаў... Напрыканцы ён увогуле спытаў гарэлку.

 

— Не, моцнага не маем, – Адэля ўглядалася ў мужчыну. — Даруйце, а вы даўно ў Мінску?

 

— Эээ... – збянтэжыўся ад нечаканага пытання мужчына. — Усё жыццё.

 

— А як вы хаваеце рогі?

 

Міколавы вочы зрабілі кола і павялічыліся ў некалькі разоў.

 

— Рогі?

 

Адэля ішла ва-банк. Днём кладнік распавёў — у горадзе ізноў зʼявіўся шатан. Пужае людзей, бубніць ды робіць панурым усё навокал. Калі яна знойдзе, калі скруціць... Яе будуць паважаць, маці парадуецца... А тут, вось, прыйшоў, сам! Кладнік казаў нешта пра памаранчавую кашулю. Ды яшчэ гэтыя шэрыя вочы, які спрабавалі збегчы з твару.

 

Яна схапіла капялюш з мужчыны і ўставілася на галаву. Рагоў не было. Можа, яны яшчэ маленькія? Яна запусціла руку ў валасы. Злева, справа, ззаду. Чыста.

 

Мужчына схапіўся за стол. Ад такога ці то нахабства, ці то пяшчоты, можна і ўпасці. А зараз гэта небяспечна. Зімою пераломы доўга зажываюць, потым яшчэ і на вуліцу нармальна не выйсці. Адныя расчараванні сёння.

 

— Прабачце... — настала чарга Адэлі збянтэжацца. — Я думала, што Вы... А Вы... Хвіліну, я ведаю, што вам спадабаецца.

 

Яна павярнулася да кактэйльнага стала. Цёмнае піва, трошкі цынамону, трошку гваздзіку, паўлыжкі мёду, спецыі, назвы якіх нельга казаць услых (дамова ведзьмаў ад семдзесят восьмага году) — і ў мікрахвалёўку.

 

— Трымайте. За кошт бара, — яна працягнула кубак.

 

— Што гэта? Цёплае піва? Толькі гэтага не хапала, каб сапсаваць вечар. Дарма, і тое добра... Эх, што можа быць горш? — Мікола адпіў з кубка.

 

Вочы зменшыліся, супакоіліся. Сышла тая шэрасць. На яе месца прыйшла палова вясёлкі — блакітны, зялёны, жоўты. Ён усміхнуўся.

 

— Дзякуй вялікі, – сказаў Мікола. — У вас, дарэчы, прыгожыя дрэды. І смачнае піва.

 

За дзвярыма ішоў мяккі белы снег.

 

 

— Паспелі, Комка?

 

— Паспелі, Зямка. Да дванаццаці ўвесь горад у снезе.

 

— Ведаеш, дружа, мне заўсёды падабаецца гэты момант. Праца зробленая, можна ісці спаць. Але ты сядзіш на краі, і пазіраеш... Пазіраеш на горад, на гэтыя белыя кавалкі на дахах, на люстэркавае “вока Саурона” на ўсходзе, на шкляны бублік на захадзе. На людзей, што бегаюць з дому на працу, на лазавіка, што працуе ў саўне, на начніц ля цырку, на лясуна, якога трэці раз за месяц хапае міліцыя за начоўкі ў батанічным... На старыя дамы і новыя старыя цэрквы. На шэра-памаранчава-сінія шматпавярхоўкі. Вялікае роўнае кола заснежаных будынкаў... Быццам на кубак кавы пасыпалі шакалад, толькі на горад, і снег, і не пасыпалі... Ай, дрэнны з мяне філосаф. Што лічыш, Комка?

 

— Кола... Хапай рыдлёўку, Зямка, ну і дурні ж мы з табою!

 

— Чаму?

 

— Шабаны!..